6 Giai Đoạn Phát Triển Ngôn Ngữ Ở Trẻ: Mốc Chuẩn Cha Mẹ Cần Biết Từ 0–5 Tuổi

Không phải đợi đến lúc trẻ biết nói cha mẹ mới bắt đầu quan tâm đến ngôn ngữ. Thực tế, sự phát triển ngôn ngữ bắt đầu ngay từ khi trẻ mới sinh ra, và mỗi độ tuổi lại có những cột mốc quan trọng riêng.

Việc hiểu rõ những giai đoạn này giúp phụ huynh theo dõi sát quá trình phát triển và phát hiện sớm nếu trẻ có dấu hiệu chậm nói.

6 Giai Đoạn Phát Triển Ngôn Ngữ Ở Trẻ

Giai đoạn 0–6 tháng: Nhận biết âm thanh và phản xạ cơ bản

• Trẻ quay đầu về phía tiếng động

• Phát ra các âm thanh đơn giản như “a”, “ê”, “ư”

• Cười, ê a khi được nói chuyện

• Phân biệt được giọng mẹ với người lạ

Nếu sau 6 tháng, trẻ không phản ứng âm thanh, không ê a, cần kiểm tra thính lực sớm.

Giai đoạn 6–12 tháng: Tập phát âm và giao tiếp không lời

• Bắt đầu bập bẹ âm đôi: “ba ba”, “ma ma”, “bà bà”

• Hiểu được một số từ quen thuộc như “không”, “bú”, “bế”

• Biết chỉ tay, vẫy tay, lắc đầu

• Giao tiếp bằng ánh mắt, nét mặt, âm thanh đơn giản

Mốc quan trọng: từ 10–12 tháng, trẻ bắt đầu nói từ đơn đầu tiên như “mẹ”, “bố”

Giai đoạn 12–18 tháng: Hình thành vốn từ đầu tiên

• Trẻ có thể nói được 5–10 từ đơn (tên người, đồ vật, hành động)

• Biết chỉ đúng đồ vật khi nghe tên gọi

• Hiểu mệnh lệnh đơn giản: “Lại đây”, “Đưa cho mẹ”

• Bắt đầu chủ động giao tiếp với người lớn bằng âm thanh hoặc từ đơn

Nếu trẻ 18 tháng vẫn không nói được từ nào hoặc không hiểu lời nói, nên đi đánh giá chuyên môn.

Giai đoạn 18–24 tháng: Tăng tốc phát triển từ vựng

• Vốn từ tăng lên 20–50 từ

• Bắt đầu ghép câu 2 từ: “ăn cơm”, “bế con”, “mẹ ơi”

• Thích bắt chước âm thanh và từ ngữ người lớn

• Có thể gọi tên đồ vật, người thân quen

• Trẻ hiểu gần như hầu hết lời nói hằng ngày

Đây là giai đoạn “vàng” để luyện ngôn ngữ. Nếu trẻ không phát triển nhanh về từ vựng ở thời điểm này, cần theo dõi sát.

Giai đoạn 2–3 tuổi: Nói câu đơn và giao tiếp chủ động

• Biết đặt câu 3–4 từ: “con muốn ăn”, “mẹ đi làm rồi”

• Biết trả lời các câu hỏi đơn giản: “Con tên gì?”, “Đây là gì?”

• Biết dùng đại từ: con, mẹ, anh, nó…

• Nói chuyện rõ ràng hơn, người ngoài có thể hiểu 50–70%

• Bắt đầu dùng từ để thể hiện cảm xúc: “con buồn”, “con thích cái này”

Nếu trẻ 3 tuổi chưa nói câu, chỉ nói từ đơn, hoặc rất khó hiểu → có dấu hiệu chậm ngôn ngữ.

Giai đoạn 3–5 tuổi: Hoàn thiện kỹ năng ngôn ngữ

• Có thể kể lại một câu chuyện đơn giản

• Đặt nhiều câu hỏi “vì sao”, “ai”, “ở đâu”…

• Giao tiếp trôi chảy với người lớn và trẻ khác

• Dùng câu dài, có cấu trúc ngữ pháp cơ bản

• Người ngoài hiểu rõ >90% lời nói của trẻ

• Biết mô tả suy nghĩ, cảm xúc, trải nghiệm

Từ 4 tuổi trở đi, trẻ sẽ gần như hoàn thiện khả năng ngôn ngữ nếu không có rối loạn phát triển nào.

Khi nào cần lo lắng?

• Trẻ chậm hơn 6 tháng so với mốc ngôn ngữ chuẩn

• Trẻ không có xu hướng bắt chước âm thanh, hành vi

• Trẻ không hiểu lời nói hoặc không phản ứng tương tác

• Có các dấu hiệu rối loạn khác: né tránh ánh mắt, không chơi tương tác, không biết chơi giả vờ…

Nếu có bất kỳ nghi ngờ nào, cha mẹ nên đưa trẻ đến đánh giá bởi chuyên gia ngôn ngữ trị liệu hoặc bác sĩ phát triển nhi khoa.

Phát triển ngôn ngữ là quá trình liên tục và bắt đầu từ rất sớm. Nếu cha mẹ nắm rõ các mốc phát triển theo độ tuổi, bạn sẽ có cơ hội can thiệp sớm – hiệu quả – đúng thời điểm nếu con có dấu hiệu bất thường.

Can thiệp sớm không chỉ giúp trẻ bắt kịp ngôn ngữ, mà còn cải thiện kỹ năng học tập, giao tiếp và hành vi trong tương lai.